0

Traveloka VN

01 Jun 2018 - 7 min read

Ghé làng nghề Chàng Sơn thăm nghề làm quạt truyền thống

Tồn tại được hơn 200 năm nay, làng nghề Chàng Sơn cùng đôi bàn tay khéo léo của người Chàng Sơn được thể hiện trên những chiếc quạt giấy giản đơn. Không những duy trì, họ còn nâng tầm những chiếc quạt trở thành một món đồ trang trí, quà biếu hay dụng cụ nghi lễ với thiết kế rất kỳ công.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Những chiếc quạt đều là một phần ký ức tuổi thơ của ai đó.

Những chiếc quạt giấy và quạt nan gắn liền với tuổi thơ của những bạn trẻ 8x, 9x. Tôi còn nhớ những trưa hè oi ả ngày bé, khi mà những chiếc quạt con cóc chạy rì rì không đủ để xua tan đi cái nóng, bà nội tôi lại dùng những chiếc quạt nan to bản hay quạt giấy để phe phẩy cho lũ cháu ngon giấc. Kỷ niệm về những chiếc quạt còn ở những lần đi chơi không xin phép hay bỏ ngủ trưa đọc truyện rồi bị bố mẹ cho ăn roi.
Giờ thì quạt cây, quạt trần rồi máy điều hòa nhiệt độ mọc ra tua tủa, chỉ cần bật công tắc rồi nằm hưởng thụ, chẳng phải lo người quạt mỏi tay hay buồn ngủ quá thiếp đi. Thế nên giờ cũng ít người dùng quạt tay. Thứ đồ chơi, vật dụng dễ thương đó đứng trước nguy cơ bị thay thế bằng một hình thức khác.

Tôi đến Chàng Sơn trong một ngày nắng chứa chan

Bỏ con đường quốc lộ bụi mù mịt sau lưng, tôi cuốc bộ trên quãng đường vào làng nằm giữa những cánh đồng xanh ngút tầm mắt. Hai bên đường vào làng là cơ man là những cơ sở nghề mộc, điều làm tôi tương đối bất ngờ. Nhưng hỏi ra mới biết, nghề mộc cũng là nghề truyền thống ở Chàng Sơn, song song với nghề làm quạt.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Nghề mộc và nghề làm quạt song hành cùng nhau tại Chàng Sơn để tạo nên những tuyệt tác nghệ thuật thế này.

Nghề mộc ở Chàng Sơn thậm chí còn là cái nôi của toàn miền Bắc, với nhiều công trình đáng chú ý ở các đền, chùa lớn. Nhưng nghề quạt lại tỏ ra phổ thông và thu hút nhiều hộ gia đình hơn, một phần bởi tính chất dựa trên sự khéo léo và tỉ mỉ, thích hợp với những người dân quê quanh năm chỉ biết tới đồng ruộng.

Gặp gỡ nghệ nhân làm quạt

Dạo quanh và hỏi han một hồi, tôi ghé qua cơ sở làm quạt của nghệ nhân Dương Văn Đoàn. Chú Đoàn là nghệ nhân có tiếng, từng cùng cha là nghệ nhân Dương Văn Mơ tạo ra tác phẩm quạt để đời dài 15 m trưng bày ở dịp Đại lễ 1.000 năm Thăng Long Hà Nội. Quạt của nhà chú là loại trưng bày, phụ kiện, chứ không phải là loại bán đại trà dùng để làm mát. Cái nghề làm quạt nhẩm ra cũng không hề khô khan như nhiều người nghĩ.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Càng biết thêm nhiều về cách làm ra cây quạt, tôi càng trân quý nó.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Mỗi chiếc quạt ở Chàng Sơn như một tác phẩm nghệ thuật thật sự.

Chú Đoàn kể, nhà chú là cơ sở duy nhất ở Chàng Sơn làm quạt trang trí, thường là rất to, in trên lụa hoặc mây tre. Chú cũng là người tự vẽ trang trí trên mặt giấy, khi thì cảnh Hồ Gươm, khi thì cảnh đồng lúa làng quê Việt. Chú bảo đây là do làm quen chứ không phải là tài cán vẽ vời gì. Nhưng tôi thì thấy mỗi bức vẽ đều như in một bức tranh lên giấy vậy. Rất có hồn.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Những bức tranh trên quạt đều đậm bản sắc văn hóa truyền thống Việt Nam.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Bạn có tin được rằng bức họa trên cây quạt này là vẽ tay không?

Quạt Chàng Sơn từ những ngày đầu đã thể hiện sự cầu kỳ. Chú Đoàn cho tôi xem một chiếc quạt truyền thống thời cha ông chú làm. Đấy thực sự là một kiệt tác. Nan mỏng, khi gấp lại vô cùng khít, đặc biệt là loại giấy dùng để ép hoa văn lên trên cũng rất đặc biệt: vừa dai, vừa mỏng tang mềm mại. Quy trình làm nên một chiếc quạt Chàng Sơn cũng vô cùng khắt khe từ việc chọn tre, ngâm tre, chọn loại giấy điệp mua từ làng Đông Hồ (Bắc Ninh). Thế nhưng, như một quy luật tất yếu, quạt Chàng Sơn cũng từng có thời kỳ "không nhìn thấy ánh mặt trời" vì chưa đáp ứng được sự thay đổi của thị trường.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Để làm ra một chiếc quạt thế này, nghệ nhân Chàng Sơn phải thật tỉ mỉ tất cả công đoạn.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Từ tre cho đến giấy điệp trên quạt đều phải được lựa chọn kỹ càng.

Chú Đoàn là một tấm gương về sáng tạo và học hỏi. Sản phẩm của chú giờ phần lớn đều được mang ra nước ngoài với điểm đến là những nền văn hóa tinh hoa như Pháp, Nhật, Mỹ. Ngoài ra còn có những chiếc quạt mà... không phải quạt, được dùng trong những nghi lễ tâm linh, lễ hội truyền thống hoặc có thể được chế tác thành thiệp mời cưới. Sự độc đáo từ hình dáng chiếc quạt Việt Nam cũng được hiện diện ở khá nhiều nhà hàng lớn, với tấm menu được thể hiện trên chiếc quạt.

Một số đúc kết nhỏ

Chàng Sơn hiện có 2 khu làm những kiểu quạt khác nhau: quạt đan và quạt giấy. Khi ghé qua một cơ sở sản xuất quạt đan sau đó, tôi cũng nhận thấy những mẫu quạt tỏ ra rất đa dạng chứ không còn một màu như trước, nhằm không chỉ giữ được nhóm khách hàng trong nước mà còn là những vị khách nước ngoài. Người Chàng Sơn đang nỗ lực từng ngày để cải thiện vẻ đẹp của chiếc quạt quê hương nhằm mang lại thu nhập ổn định cho dân làng, đồng thời phát huy, bảo tồn và quảng bá văn hóa Việt Nam đến với bạn bè quốc tế.

chàng sơn-làng nghề làm quạt truyền thống

Làng nghề hơn 200 tuổi này là một trong những văn hóa Việt Nam còn được bảo tồn cho đến tận ngày nay.

Sau chuyến đi, mình có vài lưu ý cho những bạn có dự định thăm quan làng Chàng Sơn:

Di chuyển: Nếu đi xe máy bạn đi thẳng Đại lộ Thăng Long, rẽ vào đường đi chùa Tây Phương, khi đến ngã tư chùa Tây Phương thì rẽ vào đường dối diện lối vào chùa. Nếu đi xe bus, bạn bắt tuyến bus số 89 từ bến xe Yên Nghĩa, ngay gần ngã tư có một điểm xuống.
Vì làng khá rộng và hầu hết những nhà làm quạt là tư nhân nên tương đối khó để nhận biết. Bạn cần hỏi người dân. Bạn cũng có thể ghé qua cơ sở của chú Đoàn (số điện thoại: 0912787993) để tham quan.

Tác giả: Mai Minh Đức
*Bài viết tham gia chương trình Traveloka Golocal.

Traveloka Golocal là chương trình viết blog giới thiệu những địa điểm đẹp trên khắp đất nước Việt Nam. Đây là cơ hội tuyệt vời để quảng bá du lịch địa phương đến mọi người. Với mỗi bài viết đạt yêu cầu bạn sẽ nhận ngay 800.000 VND và cơ hội làm Cộng tác viên với Traveloka.Thông tin chi tiết về chương trình xem tại:https://www.traveloka.com/vi-vn/golocal

Tags:
du-lich-ha-noi
traveloka-golocal
Luôn biết thông tin mới nhất
Đăng ký nhận bản tin của chúng tôi để biết thêm các khuyến nghị về du lịch và phong cách sống cũng như các chương trình khuyến mãi thú vị.
Đăng ký